Türkiye’de doğurganlık alarm verdi: Tarihin en düşük seviyesi

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2024 yılı doğum istatistikleri, ülkenin nüfus dinamiklerinde kritik bir eşiğin daha geride bırakıldığını ortaya koydu. Canlı doğan bebek sayısı 937 bin 559’a gerilerken, toplam doğurganlık hızı 1,48’e düşerek tarihin en düşük seviyesine indi.

Toplam doğurganlık hızı ise düşüş eğilimini sürdürdü. Bir kadının doğurganlık dönemi boyunca sahip olabileceği ortalama çocuk sayısını ifade eden bu oran, 2001’de 2,38 iken 2024’te 1,48’e geriledi. Bu oran, nüfusun kendini yenileme eşiği olan 2,10’un oldukça altında kalmaya devam etti. Nitekim 2024 itibarıyla 71 ilde doğurganlık hızı 2,10’un altındayken, 1,50’nin altına düşen il sayısı 55’e çıktı.

Şanlıurfa ilk sırada

2024’te doğurganlık hızının en yüksek olduğu il, 3,28 çocuk ile Şanlıurfa oldu. Onu 2,62 ile Şırnak ve 2,32 ile Mardin izledi. En düşük doğurganlık hızları ise 1,12 ile Bartın ve Eskişehir’de görüldü. Bu illeri 1,15 ile Zonguldak ve Ankara, 1,17 ile İzmir takip etti.

Kırsalda doğurganlık daha yüksek

Kırsal alanlarda doğurganlık kentsel alanlara kıyasla daha yüksek seyretti. 2024 verilerine göre kırda doğurganlık hızı 1,83 iken, orta yoğun kentlerde bu oran 1,58, yoğun kentlerde ise 1,39 olarak gerçekleşti.

Eğitim seviyesi azaldıkça doğurganlık artıyor

Annenin eğitim düzeyi ile doğurganlık hızı arasında ters orantı dikkat çekti. En yüksek doğurganlık hızı, okuryazar olup bir okul bitirmeyen annelerde 2,65 olarak ölçülürken, yükseköğretim mezunu annelerde bu oran sadece 1,22 oldu.

Avrupa ile karşılaştırma

TÜİK’in verileri, Türkiye’nin doğurganlık hızında Avrupa’nın üzerinde kaldığını gösterdi. Avrupa Birliği ülkeleri arasında 2023’te en yüksek doğurganlık hızı 1,81 ile Bulgaristan’da, en düşük ise 1,06 ile Malta’da kaydedildi. Türkiye, 2024 yılı verisiyle (1,48) AB ülkeleri arasında 9. sırada yer aldı.

Kadınlar daha geç Yaşta doğum yapıyor

Annelik yaşı giderek yükseliyor. 2001’de 26,7 olan doğum yapan annelerin ortalama yaşı, 2024’te 29,3’e çıktı. İlk doğumdaki ortalama anne yaşı ise 27,3 olarak hesaplandı. Bu yaşın en yüksek olduğu il 29,4 ile Tunceli olurken, en düşük olduğu iller 24,4 ile Şanlıurfa ve Muş oldu.

Genç doğurganlık azalıyor

Adölesan doğurganlık hızı (15-19 yaş) 2001’de binde 49 iken, 2024’te binde 10’a gerileyerek önemli bir düşüş gösterdi. Doğumlar artık daha ileri yaşlarda gerçekleşiyor. 2024’te doğurganlık hızının en yüksek olduğu yaş grubu, binde 100 ile 25-29 yaş aralığı oldu. 2001’de bu zirve binde 144 ile 20-24 yaş grubundaydı.

Doğum aralıkları uzuyor

İkinci doğumunu yapan annelerin ilk doğumuyla arasındaki ortalama süre 2024’te 4,3 yıl oldu. Üçüncü doğumlarda bu süre 5,4 yıla çıktı. En uzun aralık, ikinci doğum için ortalama 5,4 yıl ile Kırklareli’nde görüldü. En kısa aralık ise 2,7 yıl ile Şanlıurfa’da kaydedildi.

Doğumların yüzde 3,3’ü çoğul

2024’te 31 bin 109 çoğul doğum gerçekleşti. Tüm doğumların %3,3’ünü oluşturan bu grubun %97’si ikiz, %2,9’u üçüz ve sadece %0,1’i dördüz veya daha fazla bebekten oluştu.