Nöbetçi Eczaneler
Kripto varlık arzı, belirli bir kripto varlığının mevcut tedarik miktarını ifade eder. Dolaşımdaki arz (circulating supply), toplam arz (total supply) ve maksimum arz (maximum supply) olmak üzere üç farklı şekilde ayrılabilen kavram, yanlış yorumlanabiliyor. Dolaşımdaki arz; belirli zamanda piyasada olan tokenlerin toplamını gösterir. Bu sayı, oluşturulan, yok edilen token sayısına bağlı biçimde değişir.
Arzın artışı madencilik ve doğrudan token yaratma yoluyla gerçekleşir. Örneğin, Bitcoin gibi Proof of Work ekosistemlerinde kriptolar madencilik ile çıkarılır, daha sonra yeni varlıklar üretilip piyasaya sürülür. Bazı kripto varlıkların yaratılması, dolaşıma sokulması için madencilik sürecine ihtiyaç duyulmaz. Bunun yerine, belirli miktar jeton doğrudan yaratılır, piyasaya sunulur. Önceden belirlenen tedarik miktarı ile sağlanır. Mesela birçok taraftar tokeni için bu durum geçerlidir.
Toplam arz; toplamda üretilen, planlanan tüm tokenlerin sayısıdır. Bir kripto varlığının dolaşımdaki arzından çıkarılan veya yok edilen tokenlerin miktarını gösterir.
Çıkarılan ancak henüz ekosistem oyuncularına dağıtılmayan tokenler de hesaba katılır. Bu kategori aynı zamanda yatırımcılar için bloke edilen tokenleri de içerir. İnsanlar yatırım yaptıklarında, tokenlerini hemen satmamayı ya da bloke etmeyi kabul ederler. Blokaj süresi, tokenin fiyatı üzerinde çok fazla etki yaratmamak için genellikle 6 aydan birkaç yıla kadar değişebilir.
Süreç, hak kazanma dönemidir. Stake etme işlemine yerleştirilen tokenleri de içeren maksimum arz, oluşturulabilecek maksimum token arzını temsil eder. Sayı, geliştiriciler tarafından ilk bloğun (Genesis Block) oluşturulmasından önce ayarlanır. Maksimum arza ulaşıldığında, madenciler artık madencilik ödülü olarak sadece gas ücretlerine güvenebilirler.
Ünlü maksimum arzın bir örneği Bitcoin’dir. Piyasada halihazırda 19,5 milyon BTC’nin dolaşımda olduğu biliniyor. 2140 yılına kadar maksimum 21 milyon BTC çıkacak. Tüm kripto varlık birimlerinin maksimum arzı yoktur. Arz, dolaşımdaki arzın token fiyatıyla çarpımı olan piyasa değeri (veya kapitalizasyon) ile karıştırılmamalıdır.
Kripto varlık arzının tipik örnekleri; Bitcoin: Sınırlı toplam arz; maksimum Bitcoin arzı 21 milyon birimdir. Bu nedenle BTC arzı sınırlıdır. Yılda ortalama %1,8’lik bir enflasyonla karşılaşılmaktadır. BTC’yi madenciler yaratıyor ancak madencilik ödülleri her 4 yılda bir yarıya indirilerek 2’ye bölündüğü için, çıkarılan BTC sayısı Satoshi Nakamoto’nun planladığı 21 milyon birime giderek daha yavaş yaklaşacak. Bitcoin gibi sınırlı arzın avantajı, kripto biriminin zaman içinde sınırlanmasına olanak tanımasıdır. Dolayısıyla talebin arzdan daha hızlı artması durumunda varlığın değerini koruması muhtemeldir.
Ethereum blok zincirindeki ETH kripto varlık biriminin maksimum arzı sınırlı değildir. ETH önceden çıkarıldı (Ethereum Proof of Work’teyken) Ethereum geliştirme ekiplerine ayrıca ICO yatırımcılarına dağıtıldı. Bu nedenle dolaşımdaki ETH arzının büyük kısmı lansman sırasında yayınlandı.
Bugün Ethereum yakma mekanizması da uyguluyor. Ağ etkinliği yüksek olduğunda yakılan ETH sayısının oluşturulan ETH sayısından daha fazla olması nedeniyle ETH arzının azaldığı anlamına geliyor.
2020’de başlatılan bir oyunun ana tokeni olan $AXS, dolaşımdaki arzında değişiklik yaşadı. Başlangıçta, ekip tokeni özel yatırımcılar, danışmanlar, ekip üyelerine yönelik planlamıştı. Ayrıca, stake ödülleri, oyun içi ödüller, acil durum fonları gibi birden fazla kullanım için tokenler oluşturulmuştu.
Aşırı token yaratma olgusu şirketin karlılık ihtiyacıyla açıklanır; çünkü token satışı, şirkete kazanç getirir. En iyi örneği fan tokenlerdir. Sonuçta AXS arzı, bir yıldan daha kısa sürede iki katına çıktı. Bu nedenle sınırlama azaldı. Ekip sorunu çözmek, ekosistemi desteklemek amacıyla düzenli token yakmaya karar verdi. Kripto arzı sürekli olarak değişir. Arz bir kripto varlık biriminin nadirliğini, zaman içindeki olası potansiyelini tahmin etmenizi sağlar. Fiyat hareketleri ile varlığın kullanımı üzerinde etkiye sahiptir. Tokenomiklerin önemli bileşeni olan metriği ve kripto varlık birimini almadan önce farklı varyantlarının nasıl çalıştığını anlamak önemlidir.