Blockchain teknolojisi ile birlikte, bugün veri mülkiyeti, bilgi akışı merkezi olmayan yönetimle korunuyor. Hedeflerine ulaşmaya çalışan insanlar, merkezilerin işleyişindeki tekdüze dayatmalara karşı çıkıyor. Veri kontrolünü bireyin kendisinin sağladığı bir ekosistem artan verimlilikle ilişkilendiriliyor.
Geleneksel iş modeline ve dolayısıyla yerel düzenlemelere başkaldıran yapı, karar verme yetkisini bireyler arasında dağıtıyor. Merkezi Olmayan Özerk Organizasyon (DAO) herkesin istediğini gerçekleştiremediği, önceden planlanarak kodların yazıldığı organize anarşi gibi.
Yatırımlar, satın almalar, stratejik hedef kararlarında sorunu ortaya koymak, yanıt seçenekleri yaratmak ve çözüm için topluluk oylamasına tabi gerçek demokrasi. Amacı projelerde iradeleri birleştirmek, karar almaktır. Adından da anlaşılacağı gibi “merkezi olmayan” herhangi bir otoriteye bağlı olmamalıdır.
Blok zincirinde saklanan kayıtları içeren akıllı sözleşmeyle kontrol edilir. Her üye dijital kontratları, zincir içi çalışmaları denetleyebilir. Kod ile yönetildiğinden, tüm işletim kuralları başta tanımlanır ve net şekilde görüntülenir. Kurallar yalnızca organizasyon üyelerinin değişiklik teklif etmesinin ardından oy kullanması durumunda değiştirilebilir.
Akıllı sözleşmelerin DAO ile entegrasyonu, yerel tokenler aracılığıyla yapılır. Proje çerçevesinde satın alabileceğiniz veya telafi edebileceğiniz “yönetim” adı verilen tokenler sınırlıdır, belli bir miktar dağıtılır, “hisse” dağıtımına katılıp katılmayacağınız sizin seçiminize bağlıdır.
Geleneksel şirketin aksine, organizasyona dahil olan herkes oy verir, çoğunluğun tercih ettiği seçenek uygulanır. DAO’lar sayesinde yeni yönetim biçimi yaratılabilir. Dünyada farklı protokoller arasında hayırseverlik, yayıncılık, sosyal medya kategorilerinde uygulamalar var. Aslında olasılıklar sonsuz çeşitli sektörlerde beklenmedik kullanım örnekleri görülüyor. Mesela; ConstitutionDAO, 2021 yılında ABD’deki bir grup vatandaşın, Amerika Birleşik Devletleri’nin bağımsızlık bildirgesinin orjinal kopyasını satın almak için başlattığı bir girişimi oldu.
Ethereum blok zinciri üzerinde kurulan DAO ile finanse edildi. Hedefi, bağımsızlık bildirgesinin kopyasını satın almak, tarihi belgenin topluluk tarafından ortak mülkiyetini sağlamaktı. Sotheby’s müzayedesinde başka alıcı daha yüksek teklif verdi ve belgeyi satın aldı. ConstitutionDAO, merkezi olmayan karar alma süreçleriyle finanse edilen, yönetilen topluluk girişimi olarak dikkat çekti.
Organizatörler, açık artırmayı kazanmasalar bile projenin başarılı olduğunu ifade ettiler. Çünkü birçok insan DAO’nun kitle kaynaklı fon toplama potansiyeli konusunda eğitildi. Belirli bir şeye, örneğin Apple hisselerine yatırım yapmayı amaçlayan başka türlü DAO’lar da mevcut.
Yatırımdan sorumlu olan bu tür organizasyon, katılımcılara bir varlığa yatırım yapmalarını, getirisinden eşit pay almalarını destekler. Akıllı sözleşme üzerinde belirli kuralların uygulanması, kâr payı ödemelerinin şirketteki herkese eşit şekilde dağıtılmasını düzenleyebilir. DAO’nun temel konsepti yapay zeka (AI), blockchain ve nesnelerin interneti (IoT) gibi teknoloji trendlerinin kesiştiği alanı temsil ediyor. Ancak gelinen noktada DAO hala yenilikçilere yönelik bir kavram. Kitlesel uygulama henüz gerçekleşmedi, hayata geçirildiği takdirde yeni toplum tipi ortaya çıkacak.
Kaynakların dağılımı için herkesin katkıda bulunduğu ekosistem, siyasi değişimi beraberinde getirecektir.
İletişimci ve yazar Rachel Aysen Odacıoğlu, Türkiye'de bir kripto platformunda basın, proje ve halka ilişkiler görevini üstlendi. Kripto paralarla ilgili etkinlikler gerçekleştirdi. Çeşitli konularda dergilere yazılar yazdı. Aynı zamanda Türkiye'nin tanınmış markaları, global lüks markalara iletişim danışmanlığı görevini halen sürdürmektedir.
