Enflasyon ile tartışmalar devam ediyor. Tüketim harcamalarını inceleyen Ekonomist Doç. Dr. Orhan Karaca, sosyal medya hesabından şu değerlendirmeleri yaptı:
“2022 yılından beri iç talepteki artışın istatistiklerde göründüğü kadar yüksek olmadığını ve olan artışın da büyük ölçüde zenginlerin talebinden kaynaklandığını öne sürüyorum.
İstatistikler arasındaki uyumsuzluklardan bazı sonuçlar çıkarılabilse de ilkini kesin olarak kanıtlamak zor ama ikincisi için alın size bir kanıt.
2023’te en zengin %20’nin tüketim harcamaları %115 artarken en yoksul %20’nin tüketim harcamalarındaki artış %79,7 olmuş.
TÜİK’in fiyat endekslerine pek güvenim kalmadığı için grafikte bunları reel hale getirmedim ama hangi fiyat endeksini kullanırsanız kullanın ulaşacağınız sonuç zenginlerin tüketim harcamalarında reel olarak muazzam bir artış olduğu, yoksulların tüketim harcamalarındaki reel artışın ise düşük kaldığı olacaktır.
Mesela İTO Geçinme Endeksi yıllık ortalama enflasyonu kullanıldığında en zengin %20’nin tüketim harcamalarındaki reel artış %26,7 çıkarken en yoksul %20’nin tüketim harcamalarındaki reel artış %5,9 olarak hesaplanmaktadır.
2002 yılından başlayan geçmiş verilere baktığımda en zenginlerin ve en yoksulların tüketim harcamalarındaki artışta daha önce bu ölçüde bir ayrışma olmadığını gördüm. Muhtemelen bir de 2022 yılında buna benzer bir gelişme olmuştur ama 2020 ve 2021’de Hanehalkı Bütçe Anketi düzenlenmediği için 2022 yılındaki artış oranlarını tespit edemiyoruz. Fakat 2022 verileri ile 2019 verileri karşılaştırıldığında yine ciddi bir ayrışma ortaya çıkıyor.
Bana göre zenginlerin tüketim harcamalarındaki bu artış büyük ölçüde enflasyonun çok altındaki kredi faizleriyle beslendi. Çok düşük kredi faizleri hesapta yatırımları besleyip üretimi artıracak ve enflasyonu düşürecekti ama tam tersine sadece kurları yükselterek değil zenginlerin tüketimini besleyerek de enflasyonun yükselmesine yol açtı. Mevduat faizlerinin düşük olması da zenginleri tasarruf yerine tüketime yöneltmiş olabilir. Dolayısıyla zenginlerin talebinin kısılması için faizlerin yükseltilmesi doğruydu. Ancak Şimşek ekibi sadece faizleri yükseltmekle yetinmedi, ücretleri de baskılamayı tercih etti. Temmuz ayında asgari ücrete zam yapılmaması ve dolasıyla özel sektör çalışanlarının büyük kısmının ücretlerine zam alamaması, muhtemelen yoksulların zorunlu tüketim harcamalarını bile yapmakta zorlanmalarına yol açacak. İşin kötüsü faizlerin de ilk fırsatta indirilmesi için baskılar artıyor. Bu da olursa zenginlerin tüketim harcamaları yeterince frenlenemeyeceği için enflasyonu düşürmenin bütün yükü yoksulların üzerine kalabilir ve üstelik enflasyondaki düşüş beklendiği kadar da olmayabilir.”
