Geçtiğimiz mayıs ayında TCLira’da çıkan bir yazımda Türk Lirası’nın reel anlamda değer kazanma sürecine girdiğine ve bunun da tahmin edilenden daha uzun ve güçlü bir süreç olacağına dair bir uzman görüşüne yer vermiştim. Ekonomist Kerim Rota o günlerde 60 civarında olan TÜFE bazlı reel efektif döviz kur endeksinin 1,5-2 yıllık bir süreç sonunda 75-80 düzeylerine kadar çıkabileceğini iddia etmişti.
TCMB Başkan Yardımcısı Cevdet Akçay’ın bu göreve gelmeden kısa bir süre önce dile getirdiği görüşleri de bu tahminin gerçekleşme olasılığını arttırıcı nitelikteydi. Cevdet Akçay Mayıs 2023’te Bloomberg HT’de yaptığı bir söyleşideki “ihracatçı kusura bakmasın, bu (yüksek) kurlarla biz yaşayamayız. TL’de reel değerlenmeyi yaşamak zorundayız. Enflasyon tek haneye inene kadar Türk lirasının değer kaybı olmaması gerekiyor” sözleriyle kendisinin iş başında olacağı bir dönemde para politikasının Türk lirasını güçlü tutacak şekilde belirleneceğinin sinyalini vermişti.
Yerel seçimlerin üzerinden yedi ayı aşkın bir süre geçti ve bu dönemde dolar/TL’deki artış sadece yüzde 6 oldu. Üstelik bu sınırlı artış geçmişte olduğu gibi TCMB’nin rezerv eritmesi sayesinde değil, önemli miktarda rezerv biriktirmesine rağmen gerçekleşti. Buna karşılık, mart–ekim döneminde TÜFE’deki artış yüzde 21’i aştığı için reel efektif döviz kur endeksi de yukarı yönlü hareketine devam etti. Bloomberg HT’nin yukarıdaki grafiğinde görüldüğü üzere TÜFE bazlı reel efektif döviz kur endeksinin en son değeri 65 civarında. Endeks böylece ‘düşük faiz – yüksek kur’ deneyinin başındaki, yani 2021 yılındaki düzeylerinde geri dönmüş oldu. Ama bu kez –en azından şimdilik– “TL’ye değer kaybettirip Çin gibi olacağız” dendiğini duymuyoruz.
‘Reel efektif döviz kuru’ bir ülkenin ticaret yaptığı ülkelerle göreli fiyat düzeylerini ve aynı ülkelerin para birimlerine karşı yerli para biriminin değerini dikkate alan bir rekabetçilik düzeyi ölçütü. Reel kur yükseldikçe rekabetçiliğin azaldığı ve ihracat için olumsuz bir ortam oluştuğu düşünülüyor. Bu matematiksel olarak doğru olmakla birlikte, gerçek hayatta ithal girdi maliyetleri ve potansiyel ticaret partnerlerinin ekonomilerinin ne durumda olduğu da önemli faktörler olduğu için ‘düşük reel kurla dış ticaret dengesi daha iyi olur’ diye bir kural yok. Nitekim son dönemde TL değerleniyor olmasına rağmen cari açıkta önemli bir daralma söz konusu.
Peki önümüzdeki dönemde TL’nin reel olarak değer kazandığını görmeye devam edecek miyiz? Muhtemelen evet. Zira aylık enflasyon oranları yüksek gelmeye devam ettikçe, politika faizi de mevcut düzeyinde ya da onun biraz altında kalacak. Yüksek faiz ortamında dolar kurundaki aylık değişimler de çok sınırlı olmaya devam edecek. Bu bireysel yatırımcıların döviz talebinin sınırlı kalmasından ve herhangi bir nedenle döviz talebi oluşsa dahi TCMB’nin duruma kolaylıkla müdahale edebilecek güçte olmasından kaynaklanacak.
Elbette bu kur politikası ihracatçılar için ve dövize yatırım yapmış olan bireyler için pek iyi bir haber değil. Ancak, enflasyonla mücadelede büyük ölçüde yalnız bırakılan TCMB’nin şu an farklı bir şekilde hareket etme lüksü yok gibi görünüyor. Bundan 3 yıl kadar önce “dolar 10 lirayı geçer mi, tekrar 7’lere 8’lere iner mi” diye tartışırken bugün 34 lirayı aşan bir kurun rekabetçilik bakımından yetersiz kaldığından bahsediyor olmamız, aradaki zaman diliminde ekonomide ne kadar acayip gelişmeler yaşandığının çarpıcı bir göstergesi.
Cem Başlevent’in tüm yazıları için tıklayınız.
1973 İstanbul doğumlu olan Prof. Dr. Cem Başlevent, ekonomi alanındaki yüksek lisans ve doktora derecelerini Boğaziçi Üniversitesi'nde almıştır. 2000-2023 yılları arasında İstanbul Bilgi Üniversitesi'nde çalışan Başlevent, halen İstanbul Kültür Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Akademik çalışmaları bireylerin işgücüne katılımı, politik tercihleri, yaşam memnuniyeti gibi konuları kapsamaktadır.
