Kripto dünyasında yatırım araçlarının çeşitlenmesiyle birlikte, vadeli işlemler giderek daha fazla ilgi çekiyor. Son olarak, popüler yatırım platformu Robinhood, Bitcoin ve diğer kripto varlıklar için vadeli işlemler özelliğini kullanıcılarına sundu. Sektörde düşük işlem ücretleri ve kullanımı kolay arayüzüyle dikkat çeken Robinhood, bu adımıyla daha deneyimli trader’ları platformuna çekmeyi amaçlıyor. Aynı zamanda, Türkiye’den bazı kripto platformlarının da sadece vadeli işlemler için global pazara açılmayı planladığı konuşuluyor. Türkiye, 2021 yılında kripto varlıklarla ilgili bir düzenlemeye giderek, kripto varlıklara yönelik kaldıraçlı işlemleri yasakladı. Kripto vadeli işlemler, yüksek getiri potansiyeli sunarken, dikkatle yönetilmesi gereken risk profiline sahip. Robinhood’un Baş Aracı Kurum Yöneticisi Steve Quirk, vadeli işlemler hizmeti talep edilmesinin başlıca nedenleri arasında, sürekli işlem yapabilme esnekliği (24 saat), mali avantajları nedeniyle kullanıcılar vadeli işlemlere yöneliyor diyor.
Vadeli İşlemler (Futures Contracts):
İki yatırımcı arasında, dayanak varlığın belirlenen tarihteki gelecekteki fiyatı hakkında spekülasyon yapan türev sözleşmelerdir. Genellikle merkezi borsalar üzerinden düzenlenir. Fiziksel teslimat ya da nakit uzlaşmalı olabilirler. Bir vadeli işlem sözleşmesine sahip olduğunuzda, kripto varlık biriminin sahibi olmazsınız. Ama fiyattaki artışın yanı sıra düşüş konusunda spekülasyon yapabilirsiniz. Önemli olan, fiyat daha önce beklediğiniz yönde hareket ederse para kazanmaktır. Örneğin, Bitcoin vadeli işlemleri, Chicago Mercantile Exchange (CME) gibi borsalarda işlem görmektedir. Bu araçlar sayesinde yatırımcılar, varlıkları satın almadan fiyat değişimlerinden kazanç sağlama fırsatına sahip olurlar.
Bitcoin için ilk vadeli işlemler, Aralık 2017’de Chicago Board Options Exchange (CBOE) üzerinde listelenmiştir, ancak kısa süre içinde askıya alınmıştır. CME, Aralık 2017’de Bitcoin için bu tür sözleşmeleri piyasaya sürmüş ve bu işlemler halen elektronik platformu olan Globex üzerinde gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, CME Şubat 2021’de Ether için de vadeli işlemleri başlatmıştır.
Sürekli Vadeli İşlem Sözleşmeleri’nin (Perpetual Contracts) son kullanma tarihi yoktur. Yatırımcıların pozisyonlarını süresiz olarak tutabilirler. Genellikle sözleşme fiyatını spot fiyata yakın tutmak için periyodik fonlama oranlarına tabidirler.
Sabit Tarihli Vadeli İşlem Sözleşmeleri’nin ise belirli son kullanma tarihi ve saati vardır. Yatırımcılar pozisyonlarını bu tarihe kadar, varlığın fiziksel teslimatı veya nakit ödeme yoluyla kapatmalıdır.
Seçenekler (Options) varlığı belirli bir fiyattan alma veya satma seçeneği sunan diğer türev ürünleridir. Ancak vadeli işlem sözleşmesinde öngörülenin aksine, alma veya satma yükümlülüğü yoktur. Satın alma sözleşmesine alım opsiyonu, satış sözleşmesine ise satım opsiyonu adı verilmektedir. Alım opsiyonu, varlığın alım hakkını, satım opsiyonu ise varlığın satım hakkını ifade eder. Bitcoin fiyatlarının yükseleceğini düşünen trader’lar alım opsiyonları satın alarak fiyat artışından faydalanabilirler. Öte yandan, fiyatların düşeceğini bekleyenler ise satım opsiyonları satın alarak düşüşten kazanç sağlayabilirler. Ancak Bitcoin’in fiyatı büyük dalgalanmalar gösterebileceğinden, beklenmedik kayıplara yol açabilir.
Bu bağlamda, kripto vadeli işlemler, CFD’ler (Fark Sözleşmeleri) gibi spekülatif araçlarla birleşerek yatırımcılara daha fazla esneklik ve fırsat sunuyor. Açılımı CFD (Contract for Difference -Fark Sözleşmesi), yatırımcıların bir varlığın fiyat hareketlerinden kazanç sağlama amacıyla, o varlığın gerçek mülkiyetine sahip olmadan işlem yapmalarına olanak tanıyan finansal araçtır. Örneğin, Bitcoin CFD’leri ticareti yaptığınızda, BTC/USD’nin fiyat hareketi üzerine spekülasyon yapıyorsunuz. Kripto varlıklar için CFD kullanmanın, CFD piyasalarının likiditesi, kaldıraç kullanımı ve hem uzun hem de kısa pozisyona gitme yeteneği dahil olmak üzere çeşitli özel özellikleri vardır. Likidite piyasa fiyatını etkilemeden varlığın ne kadar hızlı nakde çevrilebileceğini ölçer.
Varlığın likiditesi arttıkça, fiyatlar daha dengeli olur ve işlemler daha hızlı gerçekleşir. Kripto varlık piyasasının, fiyat eşitsizliğinin de gösterdiği gibi, özellikle emirlerin borsalar arasındaki dağılımı nedeniyle likit olmadığı düşünülüyor. Kaldıraç, CFD’ler kaldıraç kullanımını veya marj üzerinden işlem yapma yeteneği içerir. Spekülasyonlarının değerinin yalnızca bir kısmını yatırmaları, aslında fonun geri kalanını komisyoncularından ödünç almaları gerektiği anlamına gelir. Kaldıraç bu nedenle kayıpları artırabilir ve teminat tamamlama çağrısına yol açabilir. CFD yüksek riskli spekülasyon türüdür.
Gecelik ücretler CFD brokerleri, kaldıraçlı alım satım sürecinin parçası olarak müşterinin ödünç aldığı krediyi finanse etmek için genellikle bir gecelik ücret talep eder. Bu nedenle CFD pozisyonlarının bir gecede bırakılması pahalıdır. Kısa vadeli spekülasyonlara daha uygundur. Varlığı satın almazlar bunun yerine, varlığın fiyat hareketlerinden yararlanmak için bir sözleşme yaparlar. Yatırımcıların o varlıkla ilgili mülkiyet veya oy hakkı gibi hakları yoktur. Bu aynı zamanda CFD pozisyonlarını diğer broker veya borsaya devredemeyecekleri anlamına da gelir. Yani CFD pozisyonları, yatırımcının işlem yaptığı platformda tutulur ve pozisyonlar başka bir broker veya borsa ile paylaşılamaz veya devredilemez.
Sonuç olarak kripto vadeli işlemleri, dikkatle ele alınması gereken finansal üründür. Yatırımcıların, kendi araştırmalarını yapmaları, piyasa dinamiklerini anlamaları ve risklerini yönetmeyi öğrenmeleri önemlidir.
İletişimci ve yazar Rachel Aysen Odacıoğlu, Türkiye'de bir kripto platformunda basın, proje ve halka ilişkiler görevini üstlendi. Kripto paralarla ilgili etkinlikler gerçekleştirdi. Çeşitli konularda dergilere yazılar yazdı. Aynı zamanda Türkiye'nin tanınmış markaları, global lüks markalara iletişim danışmanlığı görevini halen sürdürmektedir.
