Geçtiğimiz yılın başlarında çıkan ve kamuoyunda “EYT” olarak bilinen kanunla 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olan çalışanların emeklilik için belli bir yaşı doldurmaları gereği ortadan kalkmıştı. Aslında bu kanundan faydalanan vatandaşların gerekli yasal değişikliğin yapılacağından çok da ümidi yoktu. Zira 1999 yılında Meclis’ten geçen kanunun emeklilik yaşını geriye dönük olarak ve kademeli bir şekilde yükseltmesini -prim gün sayılarının bir miktar aşağı çekilmesinden sonra- Anayasa Mahkemesi de uygun bulmuştu. Günümüzde ortalama yaşam süresinin 70 yılı aşması da 40’lı yaşlarda emekliliği zaman içinde çok makul bir talep olmaktan çıkarmıştı.
Ancak, geçmişte “seçim kaybetsek de bu işte yokuz” diyen iktidar 2023 seçimlerinin zorlu geçeceğini görüp EYT yasasını bekleyen yüzbinlerce kişiye bir jest yapma ihtiyacını hissedince işler değişti ve bu gruba emeklilik piyangosu çıkmış oldu. Kanundan faydalanan kişilerin önemli bir bölümü zaten 2-3 yıl içinde emekli olacaktı ama emeklilik zamanı bir anda 15 yıl öne çekilenler dahi oldu.
EYT yasasının çıkmasından sonra en çok hayalkırıklığına uğrayan grup ilk sigortalilik kaydı 8 Eylül 1999 tarihinden az bir zaman sonra olan vatandaşlar oldu. Kendileriyle aynı yaşta, hatta daha genç olanlar emekli olurken 60 yaşı doldurmayı (kadınlarda 58 yaş) beklemek zorunda kalmalarını büyük bir haksızlık olarak gördüler ve bunda haksız oldukları da söylenemez.
Emeklilik hakkı ilk sigortalılık tarihi yerine ilgili bireyin kaç yaşında olduğuna ya da 8 Eylül 1999 tarihi itibarıyla ne kadar prim gününe sahip olduğuna bakılarak belirlenseydi şu anda geçerli olan durum söz konusu olmazdı ama bu opsiyonlar değerlendirilmedi.
Geçtiğimiz yıl çıkan EYT yasasının 1999’da yapılan kanuna göre nasıl bir fark yarattığını aşağıdaki grafikte görebiliyoruz. Burada en dikkat çekici olan durumlardan biri, 1999 yılında sigortalı çalışmaya başlayan bir erkeğin, eğer yeterli prim gün sayısına da sahipse, 58 yerine 43 yaşında emekli olabilmesi.
8 Eylül 1999 ve sonrasında sigortalı olanların 2023 EYT yasasının oluşturduğu tablonun revize edilmesine yönelik beklentileri oldukça güçlü. Hemen şimdi olmasa da bir sonraki seçim yaklaştığında kendilerinin yararlanabileceği bir kademeli emeklilik yasasının çıkacağı umuyorlar. Bu amaçla hazırlanacak bir kanunun mevcut tabloyu nasıl değiştireceğini de grafiğimizde görüyoruz.
Geçtiğimiz günlerde CHP Edirne Milletvekili Ediz Ün’ün Meclis’e sunduğu teklif, 8 Eylül 1999-30 Nisan 2008 tarihleri arasında sigortalı olan çalışanların emeklilik koşullarını kademeli bir geçiş sistemiyle düzenlemeyi hedefliyor. Söz konusu teklif, prim gün sayısı ve yaş şartlarını çalışanların işe başlama tarihlerine göre belirli aralıklarla düzenleyerek eşitlik ve adalet sağlamayı amaçlıyor. Teklifte verilen yaş ve prim günü koşulları şu şekilde:
| 8/9/1999 – 31/12/1999 tarihlerinde işe başlayan kadın için 43 yaş, erkek için 45 yaş ve her ikisi için 6250 prim günü |
| 1/1/2000 – 31/12/2000 tarihlerinde işe başlayan kadın için 43 yaş, erkek için 45 yaş ve her ikisi için 6325 prim günü |
| 1/1/2001 – 31/12/2001 tarihlerinde işe başlayan kadın için 43 yaş, erkek için 45 yaş ve her ikisi için 6400 prim günü |
| 1/1/2002 – 31/12/2002 tarihlerinde işe başlayan kadın için 43 yaş, erkek için 45 yaş ve her ikisi için 6475 prim günü |
| 1/1/2003 – 31/12/2003 tarihlerinde işe başlayan kadın için 44 yaş, erkek için 46 yaş ve her ikisi için 6550 prim günü |
| 1/1/2004 – 31/12/2004 tarihlerinde işe başlayan kadın için 45 yaş, erkek için 47 yaş ve her ikisi için 6625 prim günü |
| 1/1/2005 – 31/12/2005 tarihlerinde işe başlayan kadın için 46 yaş, erkek için 48 yaş ve her ikisi için 6700 prim günü |
| 1/1/2006 – 31/12/2006 tarihlerinde işe başlayan kadın için 47 yaş, erkek için 49 yaş ve her ilcisi için 6775 prim günü |
| 1/1/2007 – 31/12/2007 tarihlerinde işe başlayan kadın için 48 yaş, erkek için 50 yaş ve her ikisi için 6850 prim günü |
| 1/1/2008 – 30/4/2008 tarihlerinde işe başlayan kadın için 49 yaş, erkek için 51 yaş ve her ikisi için 6925 prim günü |
Önümüzdeki aylarda yukarıdakine benzer tekliflerin gündeme gelmesi ve kademeli emekliliğin bir sonraki seçim kampanyasının öne çıkan konularından biri olması muhtemel. Sosyal güvenlik sisteminin finansal dengeleri bakımından ne kadar yerinde olduğu tartışmalı da olsa, kademeli emeklilik 2023 EYT yasasının yol açtığı tablonun daha adaletli bir hâle getirilmesi için iyi bir çözüm gibi görünüyor.
Cem Başlevent’in tüm yazıları için tıklayınız.
1973 İstanbul doğumlu olan Prof. Dr. Cem Başlevent, ekonomi alanındaki yüksek lisans ve doktora derecelerini Boğaziçi Üniversitesi'nde almıştır. 2000-2023 yılları arasında İstanbul Bilgi Üniversitesi'nde çalışan Başlevent, halen İstanbul Kültür Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Akademik çalışmaları bireylerin işgücüne katılımı, politik tercihleri, yaşam memnuniyeti gibi konuları kapsamaktadır.
Desteğiniz için çok teşekkür ederiz.
Adaletli bir emeklilik yasası istiyoruz üvey evlat değiliz
Hocam,
Emeklilik sistemin de adalet ancak kademeli emeklilik yasası ile sağlanır.
Ne bu kardeşim çocukların bilye oyunumu bu onu sayma bunu sayma o zaman sgk yı kaldırıp çöpe atalım herkes bir beklenti içinde 99 öncesi bir hak kaybı vardı düzeltildi tamam ama ne çocuk oyunumu bu.)