Nöbetçi Eczaneler
ABD’nin küresel politikalarında Hollywood filmlerinin rolü büyük olmuştur. Vietnam’da, Irak’ta, Afganistan’da, Rusya’da, Kore’de geçen hikayelerde canavarlaştırılmış bir düşman ve karşısında kahraman Rambo Amerikan askerleri vardır.
Şimdi ise ABD’nin karşısında Çin var ama işi hiç de kolay değil…
ABD’nin canını dünyanın dolara olan bağımlılığının kırılması yakar mı? Bu soru artık sadece akademik bir tartışma değil. Bugün küresel ekonomide yaşanan gelişmeler, yıllardır süregelen Amerikan hegemonyasının temel direği olan “dolar egemenliği”ni sarsacak kadar büyük. Ve başrolde Çin var: Elinde bir atom bombası yok ama çok daha sofistike bir silah taşıyor — RMB Yuan ve Belt and Road Initiative (BRI).
Çin’in 2013’te başlattığı Kuşak ve Yol Girişimi, ilk bakışta bir altyapı projesi gibi görünüyordu. Tren yolları, limanlar, köprüler… Ama aslında bu, bir “küresel ağ kurma” operasyonuydu. Bugün 145 ülke BRI’yi imzaladı. Bu ne demek? Çin, küresel tedarik zincirlerinin merkezine kendini yerleştiriyor. Ve bu ağı sadece fiziksel yollarla değil, finansal bağlarla da örüyor.
İşte tam da burada yuan devreye giriyor. Pekin, BRI ülkeleriyle yapılan ticaretin dolarla değil, yuanla yapılmasını teşvik ediyor. SWIFT sisteminin dışında kurduğu alternatif ödeme sistemleri, RMB’nin küresel rezerv para birimi olma yolculuğunun sessiz ama kararlı adımları. Rusya-Ukrayna savaşı sonrası Batı’nın uyguladığı yaptırımlar ise Çin’in eline adeta koz verdi. Kimse doların “silah gibi” kullanılmasından memnun değil. Ve Çin bunu ustalıkla kullanıyor.
Ancak her masalın bir gerçek yüzü var. 2023’te İtalya, BRI’den çekildi. Neden? Gerekçe basitti: Çin ile kurulan bu ekonomik yakınlaşmanın, Batı’daki siyasi dengelere zarar verdiği düşünülüyordu. Avrupa, Çin’in yayılmacı politikalarını sorgulamaya başlıyor. Ama bu durum BRI’nin etkisini azaltmıyor, sadece “yönünü” değiştiriyor. Şimdi Çin, Afrika’dan Latin Amerika’ya kadar birçok bölgeye daha güçlü adımlarla ilerliyor. Ve her adımda yanında yuan var.
Burada asıl mesele şu: Sadece bir para birimi olarak görmenin çok sığ olacağı dolar, ABD’nin dünyayı kontrol etme aracı. Petrol ticareti dolarla yapılıyor, rezervler dolar bazlı tutuluyor, gelişmekte olan ülkeler borçlarını dolar cinsinden ödüyor. Yani dolar çökerse, ABD sadece ekonomik olarak değil, jeopolitik olarak da sendelemeye başlar. Bir atom bombası toprağı yok eder ama dolardan kopuş, sistemin kendisini çökertebilir.
Peki bu olur mu?
Bugün hemen değil. Ama yarının kuralları yeniden yazılıyor. İttifaklar kuruyor, yeni yollar açıyor ve kendi parasını küresel oyunun merkezine yerleştirmeye çalışıyor. Çin, bağırmadan büyüyor. ABD hâlâ süper güç olabilir, ama artık yalnız değil. Dolarsa, güvenle ayakta duran bir kağıt. Çin, bu kağıdı yavaşça yakıyor. Alev henüz küçük ama duman artık görmezden gelinmeyecek kadar yoğun.