Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan’ın 2024 yılında asgari ücrete sadece bir kez zam yapılmasının planlandığına dair açıklaması, sabit gelirli çalışanlar için endişe verici bir gelişme oldu. Gelecek temmuz ayında yerel seçimler de geride kalmış olacağı ve 2028’e kadar seçimsiz bir döneme girilmiş olacağı için, ekonomideki kemer sıkma politikalarının dozunun arttırılması ve bu kapsamda ücretlerin mümkün olduğunca bastırılması çok da şaşırtıcı olmaz.
Geriye dönüp AKP’nin iktidarda olduğu 21 yıllık dönemdeki asgari ücret artışlarına baktığımızda, bu 21 yılın 12’sinde asgari ücretin yılda iki kez, 9’unda ise bir kez, yani sadece yılın başında arttırıldığını görüyoruz. Aşağıdaki grafikte 2003-2023 döneminde temmuz aylarında net asgari ücrette yapılan artış oranları ve aynı yılların ilk 6 ayındaki birikimli tüketici enflasyonu oranları gösteriliyor.
Asgari ücrete temmuz ayında zam yapılmayan, yani grafikte mavi çubuk olmayan 9 yılın ilk yarılarında TÜİK’in açıkladığı birikimli enflasyonların ortalaması yüzde 5,8. Bu yıllarda fiyat artışları sınırlı denebilecek düzeylerde olduğu için asgari ücretle çalışanların alım gücü kaybı da çok aşırı boyutlara ulaşmamış. 2022 yılının ilk 6 ayındaki yüzde 42’lik enflasyon, Temmuz 2022’de asgari ücrete yapılan yüzde 29’luk zamla kısmen telafi edilirken, Temmuz 2023’te yapılan yüzde 34’lük maaş artışı, 2023 yılının ilk 6 ayındaki yüzde 20’lik enflasyonun da ötesine geçmiş.
Temmuz 2024’te asgari ücrete zam yapılmazsa…
Peki, 2024 yılında son iki yıldaki uygulamanın sonlandırılması, yani temmuz zammının yapılmaması ne anlama gelir? Bu soruyu yanıtlamak için Merkez Bankası’nın önümüzdeki aylara dair enflasyon tahminlerinden faydalanabiliriz. Merkez Bankası yıllık enflasyonun 2023’ün sonunda yüzde 65, 2024’ün ilk yarısının sonunda ise yüzde 70 civarında olmasını bekliyor. Bu iki tahminin ima ettiği TÜFE endeks değerlerini kullanarak 2024 yılının ilk yarısının birikimli enflasyon tahminini hesaplamak mümkün. Bu hesabı yaptığımızda önümüzdeki yılın ilk yarısının birikimli enflasyon tahminini yüzde 23,4 olarak buluyoruz.
2024 yılının ortasına geldiğimizde Merkez Bankası’nın tahmininden daha düşük bir enflasyonun gerçekleşmiş olma ihtimali pek de yüksek değil. Yani, eğer asgari ücrete zam yapılmazsa, başta asgari ücretliler olmak üzere, tüm sabit gelirlileri ciddi bir alım gücü kaybı bekliyor olacak.
Bunu önceden telafi etmek için ocak ayında çok yüksek bir oranlı artış yapılması da ihtimaller dahilinde. Gerek ocak ayında, gerekse gelecek temmuzda neler olacağı muhtemelen 31 Mart’ta yapılacak yerel seçimlerin ne kadar rekabetçi olacağına bağlı olacak. Seçimler heyecansız olursa, maaş zamları da çok heyecan verici olmayacak gibi görünüyor.
Cem Başlevent’in tüm yazıları
1973 İstanbul doğumlu olan Prof. Dr. Cem Başlevent, ekonomi alanındaki yüksek lisans ve doktora derecelerini Boğaziçi Üniversitesi'nde almıştır. 2000-2023 yılları arasında İstanbul Bilgi Üniversitesi'nde çalışan Başlevent, halen İstanbul Kültür Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Akademik çalışmaları bireylerin işgücüne katılımı, politik tercihleri, yaşam memnuniyeti gibi konuları kapsamaktadır.
