Türkiye’de son yıllarda artan enflasyon özel okul fiyatlarını da tartışmaya açarken, son 24 yılda özel okul fiyatları artış gösterdi. Ancak fiyatlardaki artışla geçen yıldan bu yana özel okullara ilgide azalma görüldü.
Ekonomim’den Özder Şeyda Uyanık’ın haberine göre, 2023-2024 yılı eğitim ve öğretim döneminin başlamasıyla okulların sorunları gündemde sıklıkla yer alıyor. Devlete ait okullarda ödenek sorunları güvenlik ve temizlik olarak çok temel bir zeminde eğitime sıra gelmeden tartışılırken, özel okullar da okulların açılmasından önce fahiş fiyatlarıyla gündemdeydi.
Gündemde eğitim tartışmalarına özel okulların yıllar içinde değişimiyle bakıldığında tablo ilginç bir hal alıyor.
Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) verilerinden derlenen bilgilere göre, 2000 yılı ile 2023-2024 eğitim öğretim yılında özel okullaşma oranı çok çarpıcı oluyor. Ancak son 1 yıldır fahiş fiyatların tartışıldığı dönemde de tabloda resmi tersine dönüyor. İşin bir de mecburi eğitim sonrası eğitimden çıkan gençlik detayı da bulunuyor.
Özel okul oranı artış gösterdi
Okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise sayılarının toplamına bakıldığında toplamda okul sayıları 2000 yılından bu yana yüzde 33, öğretmen sayısı yüzde 84 ve öğrenci sayısı da yüzde 21 seviyesinde artış göstermiş.
Bu sayıya özel okullar tarafından bakınca artış çarpıcı oluyor. Özel okul sayıları 24 yılda yüzde 1094, özel okullardaki öğretmen sayıları yüzde 667 ve öğrenci sayıları da yüzde 571 oranında artmış.
2000 yılında toplam okullar içinde özel okul oranı yüzde 2,11 olurken, 2024 yılında bu oran yüzde 19’a çıkıyor. 2000 yılında 100 okuldan 2’si özel olurken, 2024 yılında bu 5 okuldan 2’nin özel olmasına çıkıyor.
Enflasyonda görülen yükseliş okul ücretlerini de arttırdı
2020 yılında pandemiyle geçilen online eğitim sistemi bir yandan eğitimde maddi fırsat eşitsizliğini artırırken, diğer yandan bir kesimi de uzaktan eğitim nedeniyle özel okullardan uzaklaştırdı. Ayrıca 2021 sonrası enflasyonda görülen yükseliş de okul ücretlerinin daha hızlı artmasına neden oldu.
2024 Eylül TÜİK enflasyon verilerine göre, son 10 yılda eğitim grubunda enflasyon yüzde 877 olurken, son 2 yılda yüzde 250 ve son 1 yılda da yüzde 94 oldu.
Toplam okul sayısı son 1 yılda yüzde 1 oranında arttı. Özel okul sayılarında ise son 1 yılda artış görülmedi. Öğretmen sayısı devlet okullarında yüzde 2 artarken, özel okullarda yüzde 2 azaldı. Öğrenci sayısı ise özel okullarda yüzde 2, devlet okullarında da yüzde 6 azaldı.
Devlet eğitim harcamalarını azalttı
TÜİK eğitim harcamaları 2022 verisine göre, gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içindeki pay 2021 yılında yüzde 4,8’den 2022 yılında yüzde 3,9’a gerilerken, devlet eğitim harcamalarının GSYH içindeki payı ise 2021 yılında yüzde 3,5’ten 2022 yılında yüzde 3,1’e geriledi.
2011’den 2022’ye devlet eğitim kurumlarınca yapılan toplam harcama dolar bazında yüzde 15 azalırken, finans kaynağı ve eğitim düzeylerine göre eğitim harcamalarında devletin harcamaları yine dolar bazında yüzde 18 azaldı.
Eğitim düzeylerine göre öğrenci başına eğitim harcaması da toplamda TL bazında 2021’den 2022’ye yüzde 527 artarken, dolar bazında yüzde 37 azaldı.
Eğitim süresinde düşüş
İlkokula başlama çağındaki bir bireyin en yüksek eğitim kademesini tamamlayana kadar eğitim hayatında geçirmesi muhtemel süre 2021 yılı sonrasında sürekli düşüş gösterdi. 2021 yılından itibaren görülen bu düşüş erkeklerde kadınlara oranla daha hızlı seyretti.
25 yaş ve üzeri nüfusun ortalama eğitim süresi 2023 yılında 9,3 yıl olurken, 2023 yılında kadın erkek farkı halen açık kaldı. Genç nüfustaki azalmaya ek olarak eğitimde de sürelerin artış hızında yavaşlama görüldü.
