Borsa İstanbul’daki belirsizlikler artarken, son günlerde kısa pozisyonlarla ilgili tartışmalar da arttı. Bunlara ayrıntıları ile değinmek istiyorum.
Kısa pozisyon nedir, sermaye piyasalarına nasıl yön verir?
Yatırımcılar daha çok bir varlığı alıp fiyatı yükselince satarak kazanç sağlamaya çalışırlar. Bu işlem alım yönlü (long) ya da uzun pozisyon olarak ifade edilir. Kısa pozisyon ise yatırımcının sattıktan sonra geri almayı planladığı bir varlık ile açmış olduğu pozisyona verilen isimdir. Bu pozisyonun amacı, değeri düşeceği tahmin edilen varlıktan kâr elde etmeye çalışmaktır. Kısa, (short) yani satım yönlü pozisyon açıp fiyat düşünce aldığınızda da aslında bir kazanç sağlamış oluyorsunuz. Burada diğer işlemlerden farklı olarak sahibi olunmayan bir varlığın satılması söz konusu olabiliyor.
Türkiye’de 4 Şubat 2005 tarihinde İzmir’de işleme açılan VOB (Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası) daha sonra Borsa İstanbul bünyesine katılıp “Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası” (VİOP) adını aldı. Bu piyasada işlem yapanlar ister kısa (satım) yönde, ister uzun (alım) yönde işlem yapsınlar daha çok spekülasyon ve hedging (riskten korunma) amaçlı olarak kullanıldığını görüyoruz. Piyasanın kuruluş amacının zaten bu olduğunu söylemek yanlış olmaz.
Borsa İstanbul’da kısa pozisyonda en çok öne çıkan kurumlar hangileri?
Piyasanın özelliği gereği zaman zaman yüksek kısa pozisyonlu birçok kurum oluyordu. Ancak son dönemde özellikle İş Yatırım ve Bank of America’nın çok öne çıktığını görüyoruz. Burada diğer dönemlerden farklı ve ilginç olan durum şu. Aşağıdaki tabloda da görüldüğü gibi Ekim vadeli endeks 30 kontratlarında bu iki kurumumun kısa pozisyonu, toplam kısa pozisyonların neredeyse %97 seviyesine geldi. Daha önce gördüğümüz bir durum değil bu.
Tabi hemen şu soru akıllara gelecektir. Acaba spot hisse senedi piyasasındaki pozisyonlarını hedge etmek için bu işlem yapılmış olabilir mi? Bence cevap hayır. Sadece İş yatırım’ın bu pozisyonu açmak için kullandığı teminat yaklaşık 2 milyar TL. Pozisyon büyüklüğü ise yaklaşık 20 milyar TL. Hisse piyasasında zaten bu büyüklükte bir pozisyon açmış olsanız istemeseniz de borsanın yukarıya gittiğini görürsünüz. VİOP’ta bu denli pozisyon açarak korunma işlemi yapmanıza gerek kalmayacaktır.
Piyasa düşerken kısa pozisyona girmelerini nasıl yorumlamalı? Spekülatif diyebilir miyiz?
Piyasa düşerken ya da düşmesi bekleniyorsa kısa pozisyon açmak son derece doğal bir durum. Ancak sorun şu. Açılan pozisyon çok olup satışı regüle eder hale geliyorsa o zaman VİOP’ta yapılan bu işlemler spot piyasayı da negatif etkileyerek hisse senetlerinin yukarı tepki yapmalarını zorlaştırıyor.
Yabancıların çok düşük olduğu piyasada yerli oyuncuların kısa-uzun pozisyon alıp yatırımcıyı zarar ettirdiği sizce doğru mu?
Yabancı yatırımcılar sermaye piyasalarında daha çok yatırım amaçlı pozisyon alırlar. Daha uzun vadeli pozisyonlar olduğu ve piyasada derinliği sağladıkları için sert oynaklıklar pek görülmez. Ancak son dönemde öyle piyasalar var ki sabah %2 primli olan Borsa İstanbul günü %2 düşüşle kapatabiliyor. Bu, gün içinde %4’lük bir kayıp demek. Yerli yatırımcılar için düşünürseniz bir günlük bu kayıp, risksiz getiri olan mevduattaki bir aylık kazanç demek. Dolayısıyla yerli yatırımcılar için böyle dönemler bulanık suda yüzmekten farksız hale geliyor.
Peki, bundan sonra hisse senedi piyasasında ne beklemek gerekir?
Artık şuna bakacağız. Yukarıda paylaştığım kısa pozisyonlarını ilgili kurumlar Aralık vadeye taşıyacak mı yoksa ay sonuna kadar kapatacak mı? Eğer Aralık ayına taşımaz ve pozisyonlarını kapatmaya başlarlarsa vade sonunda sert yukarı hareket görebiliriz. Tersi durumda Kasım ayı yine Ekim gibi hem bizler hem de yatırımcılar için sıkıntılı bir ay olacaktır.
Pamukkale Üniversitesi İİBF İşletme bölümünden 2001 yılında mezun oldu. 20 yılı aşan iş hayatında aralıksız olarak çeşitli aracı kurumlarda müşteri temsilcisi, yatırım uzmanı ve kıdemli yatırım uzmanı olarak çalıştı. Son 11 yıldır Osmanlı Yatırım'da Finansal Ürünler Danışmanı olarak görev yapmaktadır. Bazı ekonomi televizyonları ve YouTube kanallarına konuk olarak finans piyasaları ve borsa ile ilgili görüşlerini paylaşmaktadır.
