Memur emeklilerinin maaşlarına yüzde 49,25 zam geldiği 3 Ocak’ta enflasyon rakamları açıklandığında netleşmiş, ancak işçi ve esnaf emeklilerinin maaşlarında 2023’ün ikinci 6 ayındaki birikimli enflasyon oranı olan yüzde 37,57’nin ne kadar üzerinde bir artış yapılacağının yanıtı Kabine toplantısının sonrasına kalmıştı.
Toplantıdan emeklilerin çoğunu hayal kırıklığına uğratan bir yüzde 5 ek zam kararı çıktı. Ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan temmuz ayında işçi emeklilerine memur emeklilerinden daha yüksek oranlı bir zam yapılarak, yıllık zam oranlarının eşitleneceğini taahhüt etti. Bunun gerçekleşmesi durumunda temmuz ayında emeklileri ne kadarlık bir maaş zammının beklediğini hesaplayalım.
Memur emeklilerinin maaş zammının hesabı
Memur emeklilerinin maaşlarındaki artış enflasyonun yanı sıra memurların toplu sözleşmelerinde belirlenen oranlara da bağlı olduğu için, hesabı diğer emeklilerinkinden farklı. Örneğin, 2023’ün ikinci yarısı için yüzde 6’lık bir maaş artışı toplu sözleşme uyarınca yapılmış olduğu için, memur emeklilerinin 6 aylık enflasyon farkı (1,3757 ÷ 1,06) ‒1 = yüzde 29,75 olarak hesaplandı. Yani emeklilere “sen zaten yüzde 6 zammı peşinen almıştın, şimdi de aradaki farkı veriyorum” dendi.
Bu enflasyon farkının üzerine toplu sözleşmedeki yüzde 15’lik artış da yansıtılınca (1,2975 × 1,15) ‒1 = yüzde 49,25 zam oranına ulaşıldı. Önümüzdeki temmuz ayında da benzer bir hesap yapılacak ve bu kez enflasyon farkının üzerine toplu sözleşme uyarınca yüzde 10’luk bir artış gelecek.
Temmuz 2024 için 3 farklı senaryo
Yukarıdaki formülü 2024 yılının ilk yarısında gerçekleşmesi muhtemel 3 farklı birikimli enflasyon oranına uygulayıp, bu senaryoların her birinde memur emeklisi maaşlarındaki artışı hesapladığımızda, yüzde 25 enflasyon için yüzde 8,7, yüzde 30 enflasyon için yüzde 13,0 ve yüzde 35 enflasyon için yüzde 17,4 oranını elde ediyoruz. Bu oranların ima ettiği 12 aylık zam oranları ise sırasıyla yüzde 78,5, yüzde 85,6 ve yüzde 92,7.
Yukarıdaki işlemleri yaptıktan sonra işçi ve memur emeklilerinin maaşlarındaki yıllık artışın eşitlenmesi için temmuzda işçi emeklilerine ne kadar zam yapılması gerektiğini hesaplayabiliriz. Yani, ocak ayında yapılan yüzde 42,57’lik zammın üstüne ne kadar artış gelmesi gerektiğini bulacağız. Bu hesabı yaptığımızda, yüzde 25 enflasyon senaryosu için yüzde 25,2, yüzde 30 enflasyon için yüzde 30,2 ve yüzde 35 enflasyon için yüzde 35,2 oranını elde ediyoruz.
Hesaplamalara göre, işçi emeklileri temmuz ayında hangi senaryo gerçekleşirse gerçekleşsin, 6 aylık enflasyon oranına çok yakın, memur emeklisi zammının da 6 puan kadar üzerinde bir zam alacaklar. Eğer hükümetin eşitleme taahhüdü olmasaydı, işçi emeklileri ocak ayında verilen yüzde 5 ek zammın enflasyon farkını alacaklar, bu oranlar da mevcut durumda alacakları zamdan 6-6,5 puan daha düşük olacaktı.
Yaptığımız hesaplamalar, işçi ve memur emeklilerinin maaşlarındaki yıllık artışın eşitlenmesinin, işçi emeklileri için çok gecikmeli de olsa küçük bir ‘refah payı’ kazanımı anlamına geleceğini ortaya koyuyor. Çok gecikmeli ve küçük bir etki diyoruz, zira yüksek enflasyon ortamında maaşların geçmiş enflasyona endekslenmesinin sabit gelirliler için ne kadar büyük bir alım gücü kaybı anlamına geldiğini yaşayarak görüyoruz. Umarız ‘Emekliler yılı’ ilan edilen 2024’te işçi, esnaf ve memur emeklilerine kayda değer bir refah artışı sağlayacak başka müjdeler de gelir.
Cem Başlevent’in tüm yazıları:
1973 İstanbul doğumlu olan Prof. Dr. Cem Başlevent, ekonomi alanındaki yüksek lisans ve doktora derecelerini Boğaziçi Üniversitesi'nde almıştır. 2000-2023 yılları arasında İstanbul Bilgi Üniversitesi'nde çalışan Başlevent, halen İstanbul Kültür Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Akademik çalışmaları bireylerin işgücüne katılımı, politik tercihleri, yaşam memnuniyeti gibi konuları kapsamaktadır.
