2024 yılında ücretliler için uygulanacak gelir vergisi tarifesinin ve yıl boyunca geçerli olması planlanan asgari ücretin açıklanmasıyla birlikte, tüm gelir düzeylerindeki çalışanlar bu yıl ne kadar gelir vergisi ödeyeceklerini araştırmaya başladılar. Çeşitli web sitelerinde brüt-net maaş hesaplamalarını otomatik olarak yapan modüller mevcut olduğu için, bu işlemi yapmak artık zor bir iş değil.
Son iki yılda olduğu gibi bu yıl da asgari ücretten gelir ve damga vergisi alınmayacağı için asgari ücretliler normalde yıl boyunca ödemeleri gereken toplam 35.305 liralık gelir vergisinden muaf tutulacaklar. Aylık geliri daha yüksek olan çalışanlar ise aşağıdaki tarifeye göre vergilendirilecekler. Gelir vergisi matrah limitleri, yani kümülatif gelir dilimlerinin üst sınırları, geçen yıla göre sadece yüzde 53 ila 58 oranında yükseltildiği için, asgari ücretin üzerinde geliri olan çalışanların yeni yıl zamlarını aldıktan sonra yüksek vergi oranlarına tabi olmaları söz konusu olacak.
Bunun yanı sıra, daha önceki bir yazıda da değindiğimiz üzere, gelir vergisinin hesaplanmasında ‘dekot sistemi’ uygulandığı için çalışanlar ‘matrah indirimi’ yöntemine göre kayda değer miktarda ekstra vergi ödüyor olacaklar. Yani maaşların sadece asgari ücreti aşan kısmının gelir vergisine tabi olması yerine, ödeyecekleri gelir vergisi normal şartlarda ödemeleri gereken vergiden asgari ücretlilerin – pratikte ödemedikleri – vergi miktarının çıkarılmasıyla bulunacak.
Bu formülün uygulanması sonucunda ortaya çıkan ekstra vergi miktarı geçtiğimiz yıl brüt maaşı brüt asgari ücretin iki katı olan bir ücretli için 9 bin 726 lira idi. Aynı hesabı asgari ücretin 3, 4, 5 ve 6 katı olan brüt maaşlar için yaptığımızda, ücretli çalışanlardan 2023 yılında alınan ekstra verginin 3 ve 4 kat için 11 bin 863, 5 kat için 15 bin 645 ve 6 kat için 21 bin 421 lira olduğunu bulmuştuk.
2024 yılında dekot sisteminin getirdiği ekstra vergi ne kadar?
2023 yılı için yaptığımız egzersizi 2024 için tekrar ettiğimizde ortaya çıkan sayılar aşağıdaki grafikte verilmekte. brutmaas.net web sitesindeki ‘brütten net maaş hesaplama’ modülünü kullanarak elde edilen verilere göre, brüt maaşı brüt asgari ücretin iki katı olan bir ücretlinin yıl boyunca ödeyeceği gelir vergisi miktarı 53.269 lira olacak ve bunun 17.964 lirası dekot sisteminin uygulanıyor olmasından kaynaklanacak.
Brüt maaşı brüt asgari ücretin 5 katı olan bir ücretlinin yıl boyunca ödeyeceği 230 bin lira gelir vergisinin yaklaşık 32 bin lirası dekot sisteminden gelecek. Brüt maaşın brüt asgari ücretin 9 katına çıktığı durumda ise toplam gelir vergisi 535 bin lirayı bulurken, ödenecek ekstra vergi yaklaşık 49 bin lira olacak.
Vergi çok değil gibi, ama sosyal güvenlik primleri de var
Grafikte verilen toplam vergi miktarlarını çalışanların toplam brüt gelirlerine oranladığımızda 2024 yılındaki ortalama gelir vergisi oranının asgari ücretin 10 katına çıkıldığında dahi yüzde 25 civarında olduğunu buluyoruz. Bu tek başına düşünüldüğünde çok yüksek bir oran değil. Ancak, çalışan ve işveren tarafından ödenen sosyal güvenlik primleri de hesaba dahil edildiğinde ücretli gelirlerinden önemli miktarda kesinti yapıldığı ortaya çıkıyor.
Bu, özellikle devletin sağladığı sağlık hizmetlerinden nadiren faydalanan ve emekliliğe hak kazanacak kadar uzun süre çalışmayacak olanlar için olumsuz bir durum. Önümüzdeki yıllarda kamu maliyesinin ve sosyal güvenlik sisteminin daha güçlü bir konuma gelmesiyle birlikte, maaşlardan yapılan kesintilerde ücretliler lehine değişiklikler yapılabileceğini umuyoruz.
Cem Başlevent’in tüm yazıları
1973 İstanbul doğumlu olan Prof. Dr. Cem Başlevent, ekonomi alanındaki yüksek lisans ve doktora derecelerini Boğaziçi Üniversitesi'nde almıştır. 2000-2023 yılları arasında İstanbul Bilgi Üniversitesi'nde çalışan Başlevent, halen İstanbul Kültür Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Akademik çalışmaları bireylerin işgücüne katılımı, politik tercihleri, yaşam memnuniyeti gibi konuları kapsamaktadır.
