KONUK YAZAR
Prof. Dr. Süphan Nasır – İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi İşletme Bölümü Öğretim Üyesi
Gezegenimizde iklim değişikliğinin yol açtığı doğal afetler ile mücadele edilirken; gözler Birleşmiş Milletler (BM) tarafından her yıl düzenlenen uluslararası iklim konferansı COP28 zirvesine çevrildi. 30 Kasım-12 Aralık tarihlerinde Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) Dubai kentinde düzenlenecek COP28, iklim kriziyle mücadelede rotayı düzenlemek ve eylemleri hızlandırmak için oldukça önemli.
COP28 zirvesinde, iklim krizi ile mücadelede dönüm noktası olan 2015 yılında imzalanan Paris Anlaşması’ndan beri gerçekleşen ilerlemeler değerlendirilecek. Bunun yanı sıra, emisyon oranlarını azaltmak, yaşam ve geçim kaynaklarını korumak için eylem planları oluşturulacak.
Paris Anlaşması kapsamında ülkelerin emisyon azaltma hedeflerine ulaşma konusundaki ilerlemelerini takip etmek için her beş yılda küresel stok sayımı/küresel durum değerlendirmesi (global stocktake) yapılması kararına varıldıktan sonra ilk küresel stok sayımına 2021 senesinde başlandı ve bu sayımın sonucu COP28 zirvesindeki ele alınacak konuların temelini oluşturacak. COP28’de Paris Anlaşması’nın kabul edilmesinden bu yana kaydedilen ilerlemenin kapsamlı bir değerlendirmesi yani ilk Küresel Durum Değerlendirmesi’nin sunulacak olmasından dolayı çok önem arz etmekte.
BM’nin COP28 zirvesi öncesi yayımladığı küresel stok sayımına ilişkin sentez raporu’na göre ülkelerin 2015 Paris Anlaşması’nın hedeflerine ulaşma yolunda rotadan çıktığı görülmekte ve küresel ısınmayı 1,5 derecede sınırlandırabilmek için çok daha fazla eyleme ihtiyaç duyulmakta. BM’nin hazırladığı küresel stok sayımına ilişkin rapor hükümetlere Paris Anlaşması’nın hedeflerine ulaşma yolunda rota sağlayan açık hedefler de önermekte.
COP28 öncesinde yayımlanan bu rapordaki önerilere göre, fosil yakıt arama faaliyetleri 2030 yılına kadar küresel olarak durdurulmalı ve yoksul ülkeleri iklim krizinin etkilerinden kurtarmaya yönelik finansman aynı tarih itibarıyla yılda 200 ila 400 milyar dolara ulaşmalı. Ayrıca raporda 2030’a kadar küresel olarak yenilenebilir enerji kapasitesinin üç katına, enerji verimliliğinin ise iki katına çıkarılması önerilmekte.
Bu önerilerin COP28’deki müzakerelerinde ele alınması beklenmekle ama bu öneriler ile ilgili zirvede somut bir sonuç çıkar mı bilinmiyor. Fosil yakıtların aşamalı olarak ortadan kaldırılmasına yönelik öneriler 2021’de Glasgow’da ve 2022’de Mısır’da gerçekleşen son iki iklim zirvesi COP26 ve COP27’de nihai sonuca bağlanamayan konular arasında yer aldığı unutulmamalıdır. Fosil yakıtların aşamalı olarak ortadan kaldırılmasına yönelik bir eylem planı bu zirveden çıkar mı bu da merakla beklenen bir diğer konu.
COP28 gündeminin şekillenmesinde ev sahibi ülke BAE’nin etkin bir rol alacak ancak büyük bir petrol üreticisi olan BAE’nin fosil yakıtların aşamalı olarak durdurulması için baskı yapmayacağı yönünde aktivistlerin ciddi endişeleri var.
Peki COP28 zirvesinde neler konuşulacak?
COP28 zirvesinin açıklanan https://www.cop28.com/en/schedule tematik programına göre:
- İklim finansmanına erişim ve iklim eylemini güçlendirme konusunda ciddi engellerle karşı karşıya olan toplumların yaşamları ve geçim kaynaklarını koruma, toplum dayanıklılığını ve istikrarını destekleme
- Finans ve karbon piyasalarında atılacak adımlar ile iklim finansmanın yapılandırılması, kapsamlı bir finans eylem planını ile iklim eylemini hızlandırmak ve iklim finansmanındaki açıklıkları kapatma
- Sıfır emisyon hedefinin sağlanmasında özel sektör başta olmak üzere hesap verilebilirliği sağlama ve hesap verilebilirlik ile ilgili ortak standartları belirleme
- Yenilenebilir enerjinin yaygınlaştırılması, daha fazla enerji verimliliğinin temini, ağır emisyon salımına neden olan sektörlerde inovasyon ve eylemler, hidrojen potansiyelinin ortaya çıkarılması gibi birçok konu ele alınacak.
Ayrıca COP28 zirvesinde toplumun her düzeyinde iklim eylemini hızlandırmak için belediye başkanları, valiler, parlamenterler gibi yerel liderler buluşması da gerçekleşecek. Yerel lider buluşmasında düşük karbonlu ve dirençli alanlara ve altyapıya, sürdürülebilir ve döngüsel atık sistemlerine, sürdürülebilir hareketlilik ve lojistiğe geçişe yönelik öneriler tartışılacak.
COP28 zirvesi öncesi beklentiler çok yüksek. BM Çevre Programı (UNEP) tarafından 2023 Emisyon Açığı Raporu’na göre emisyon azaltımındaki yetersiz politikalar sonucu küresel sıcaklık artışı yaklaşık 3 dereceye kadar çıkabileceği belirtilmekte. Sıcaklık artışını 1,5 dereceyle sınırlandırmak ancak adil ve eşit bir temiz enerji dönüşümüyle mümkün olduğundan; fosil yakıtların aşamalı olarak kalkması yönünde liderler COP28’de kararlar alması gerekiyor. Sıcaklıkların ve aşırı hava olaylarının rekor kırmasının durdurulması için emisyonları azaltmada, yeşil ve adil dönüşümü sağlamada ve iklim finansmanını artırmada ciddi adımlar atılmalı. Atılması gereken adımlar hemen atılmalı ve ertelenmemeli. Yoksa gezegenimiz yavaş yavaş yok olacak.
